Οι βάρβαροι τεμάχισαν τον Καβάφη

Του Χρήστου Ξανθάκη

Η ποίηση του μεγάλου Αλεξανδρινού έγινε... κομμάτια και θρύψαλα εν είδει καμπάνιας, πάνω στα αμαξώματα και τους σταθμούς των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς, προκαλώντας... μαζικά ειρωνικά σχόλια, αστεία και προσβλητικές... παραλλαγές των στίχων, στα δίκτυα κοινωνικής δικτύωσης

Από την περασμένη Δευτέρα όλη η Αθήνα (κι όλη η Ελλάδα στο Ιντερνετ) για μία και μοναδική καμπάνια μιλάνε...


 Γι' αυτό το πράγμα με τα λεωφορεία τα αστικά, που φιλοξενούν στίχους του Καβάφη. Ή μάλλον, για να είμαι ακριβής, φιλοξενούν θραύσματα στίχων, σαν ελάχιστα, τοσοδούλια τουίτ, που ντρέπονται να φτάσουν ακόμη και τους 140 χαρακτήρες. Συν μια καρικατούρα του ποιητή, που θυμίζει περισσότερο μουντζούρες τετράχρονου στον παιδικό σταθμό.

Αλλά όλοι μιλάνε γι' αυτή την καμπάνια. Ολοι ασχολούνται μαζί της, όλοι της κάνουνε πλάκα, όλοι τη φωτοσοπάρουν. Ολοι παίζουν μπάλα λοιπόν στο γήπεδο της επικοινωνίας. Και όπως φωτίζει πάνω απ' την κεφάλα μου ο γλόμπος του κληρονομικού χαρίσματος, είναι σαν να βλέπω τους κάθε λογής υπευθύνους ν' ανάβουν τα πούρα τους.

Πήρε φωτιά το Δίκτυο

Και να αρχίζουν τα σχόλια: «Καλά, έγινε της τρελής», «Πήρε φωτιά το Δίκτυο», «Κάηκε η τουίτα», «Ενα στα τρία ποσταρίσματα στο Facebook είναι για τον Καβάφη και τα λεωφορεία». Και δώσ' του συγχαρητήρια ο ένας στον άλλον και δώσ' του πλατιά χαμόγελα για την καμπάνια που χάλασε κόσμο.

Να τα δώσω κι εγώ τα συγχαρητήριά μου; Να τα δώσω, γιατί όχι; Σε επίπεδο ποσοτικό, η «καμπάνια Καβάφη» (ας την ονομάσω έτσι για να ξεμπερδεύουμε) τους πέτυχε τους στόχους της. Μίλησαν οι πάντες γι' αυτή, θετικά ή αρνητικά δεν έχει καμία σημασία. Σημασία έχει ότι ξεσήκωσε θόρυβο, ότι ξεσήκωσε buzz - για να χρησιμοποιήσω τη γλώσσα του κυβερνοδιαστήματος. Κι όπου μπαίνει το buzz, δεν μπαίνει ο γιατρός.

Ποιοτικά ωστόσο, η καμπάνια Καβάφη αποτελεί παταγώδη αποτυχία. Για πολλούς και διάφορους λόγους. Πρώτον, διότι δεν μπορούν όλα να στριμωχθούν στο σύμπαν της τουίτας. Αυτό δεν σημαίνει ότι το υποτιμώ το σύμπαν της τουίτας. Σημαίνει ότι έχει τις ιδιαιτερότητές του, στις οποίες ιδιαιτερότητες κάποιες ιστορίες ταιριάζουν και κάποιες δεν ταιριάζουν.

Η ποίηση, για παράδειγμα, του Καβάφη, με τον υπόγειο, υπονομευτικό, ειρωνικό χαρακτήρα της, δεν χωράει. Πράγμα το οποίον επιτείνεται από την ιδιαιτέρως άστοχη και εντελώς out of context επιλογή των θραυσμάτων. Τι θα πει άραγε «και τέλος πάντων, να τραβούμ' εμπρός», τι θα πει «είν' επικίνδυνον πράγμα η βία», τι θα πει «εδώ που έφθασες λίγο δεν είναι»; Αν τα ξηλώσεις ως παρανυχίδες από το σώμα του ποιήματος, περισσότερο με δηλώσεις του Σίμου Κεδίκογλου μοιάζουν παρά με στίχους του Καβάφη.

Η αγγλική... παραλλαγή

Να το δούμε το θέμα και στα αγγλικά; Να το δούμε, μια και από εκεί ξεκίνησε η συγκεκριμένη ιδέα - ακόμη τα θυμάμαι τα τετράστιχα και τα εξάστιχα στον υπόγειο του Λονδίνου, όταν δούλευα εκεί στις αρχές της δεκαετίας του '90. Τετράστιχα και εξάστιχα όμως, όχι σφήνες της κακιάς ώρας απ' το πουθενά, που δεν σημαίνουν απολύτως τίποτε ή, ακόμη χειρότερα, βάζουν λόγια στο στόμα του ποιητή.

Να δώσω κάποια παραδείγματα στην αγγλική, μια και είναι η γλώσσα της σύγχρονης επικοινωνίας. Επιλέγω στίχους, στίχους του στιλ καμπάνιας Καβάφη, από τρία δημοφιλέστατα ποιήματα της βρετανικής γραμματείας: «Volleyed and thundered», «Α stately pleasure dome decree» και «Dull roots with spring rain». Φαντάζεστε να τους τοποθετούσε έτσι στεγνά και ξερά ο Μπόρις Τζόνσον στα λονδρέζικα λεωφορεία; Την άλλη μέρα κιόλας θα είχε αναγκαστεί να υποβάλει την παραίτησή του...

Από buzz ωστόσο, καλά πάμε. Και, εν τέλει, εκείνο που σε σώζει, όπως θα έλεγε ο Σαββόπουλος, είναι εκείνο που σε τρώει. Η αγωνία για το buzz, ο φθόνος των likes, ο έρως των ριτουί, τύφλωσαν τους υπευθύνους της καμπάνιας Καβάφη και δεν τους αφήσαν να δουν ότι ευτέλισαν τον ποιητή, αντί να τον φέρουν κοντά στις μάζες. Και μην αρχίσουμε τώρα τη φιλολογία πως η μελοποίηση των μεγάλων Ελλήνων ποιητών τούς έβαλε σε κάθε σπίτι. Αλλο η μελοποίηση, άλλο η λεωφορειολωρίδα. Κι όπως καλά θυμόμαστε όλοι οι αφοσιωμένοι στη Λένα Πλάτωνος, ο «Καβάφης» της αγαπηθήκε με πάθος, αλλά αγαπήθηκε από 5.000 άτομα και πολλά λέω. Και πάρα πολλά. 

  

πηγή:Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία