Η κόλαση είναι μέσα μας

Της Pιτσας Mασουρα

Ξεγελαστήκαμε τελικά. Η εικόνα μας θυμίζει αφελή κορασίδα που
ακολουθεί τον πρώτο άνδρα που της χαμογελάει στον δρόμο. Και για τις
συνέπειες της αφέλειάς της; Μα, ούτε λόγος. `Ετσι κι εμείς, σαν τη
χειρότερη εκδοχή της σύγχρονης Κοκκινοσκουφίτσας. Από παγίδα σε παγίδες
και από λάθος σε λάθη. `Απειρα, αδικαιολόγητα λάθη. Τις προηγούμενες
μεταπολιτευτικές δεκαετίες, οι πολιτικοί ταγοί μας μιλούσαν συχνά για το
όραμα μιας εύρωστης Ελλάδας, μιας ευνομούμενης κοινωνίας που στις
διεθνείς θάλασσες δεν θα θύμιζε πλοιάριο γεμάτο μετανάστες, αλλά
υπερωκεάνιο, μ’ έναν καπετάνιο ριψοκίνδυνο μεν, αλλά και με δραστήριο
και δοκιμασμένο στις φουρτούνες πλήρωμα. Στην πραγματικότητα δεν υπήρξε
ποτέ όραμα, αλλά σκόρπιες σκέψεις θαρραλέων ανθρώπων, που όμως έχαναν
γρήγορα τη σημασία τους κάθε φορά που ένα νέο κύμα δανεισμού χτυπούσε
τις ακτές μας. Εμείς όμως παραμυθιαζόμαστε με την ΟΝΕ, με τα Ιμια και
την ανδρεία μας(!), με το Χρηματιστήριο, με τους Ολυμπιακούς Αγώνες και
τις νίκες μας στις αθλοπαιδιές. Πάντα μας άρεσαν τα παραμύθια και
αποφεύγαμε τον κάματο που παραμόνευε δίπλα μας. Ποτέ δεν σκεφθήκαμε ότι οι θεσμοί στήνονται με κόπο κι όχι με θριαμβικές ιαχές, η δημοκρατία θεμελιώνεται με σοβαρότητα και η ελευθερία (ατομική και πολιτική) αποκτάται σε ένα περιβάλλον κοινωνικής συνοχής και πολιτικής σοβαρότητας.

Τώρα ο κάματος είναι κραυγαλέος. Μαζί και η αγανάκτηση. Δεν είναι ο
άλλος η κόλαση, όπως άρεσε στον Σαρτρ να λέει. Η κόλαση είναι μέσα μας. Η
κρίση τσακίζει την υγιή σκέψη. Δεν ξέρω αν πρέπει στην πλημμυρίδα που
έρχεται να αντιτάξει ο καθένας τη δική του Κιβωτό. Να ρίξει μέσα τα δικά
του ζώα, τις δικές του αξίες, τους συγγενείς και τους φίλους. Τέτοιες
κουβέντες πολλές φορές χάνουν το ξεχωριστό νόημά τους. Κατακρημνίζονται
ανάμεσα σε σκάρτες ή αποσπασματικές συζητήσεις που δεν εστιάζουν στο
πραγματικό πρόβλημα, αλλά το προσπερνούν. Κι όμως θα μπορούσαμε, σήμερα
πια, έχοντας διανύσει μια ομαλή δημοκρατική πορεία τόσων χρόνων, να
εστιάζουμε πολύ περισσότερο στην ποιοτική βελτίωση της δημοκρατίας μας
και στη βελτίωση της ελεύθερης σκέψης μας. Εύκολο; `Οχι!


Ο Καρλ Πόπερ έλεγε ότι η ελευθερία δεν είναι κανένας προμηθευτής που μας
παραδίδει τα αγαθά της ζωής στο σπίτι. Η δημοκρατία δεν καταφέρνει τίποτα μόνη της – ούτε καν ένα οικονομικό θαύμα (ενώ εμείς αυτό νομίζαμε, ότι αρκούσε η απόλαυση του δημοκρατικού καθεστώτος για να μεγαλουργήσουμε). Δεν πρέπει επομένως να επιλέγουμε την ελευθερία γιατί μας υπόσχεται ανετότερη ζωή, αλλά γιατί αναπαριστά μια αξία που δεν εξαργυρώνεται με υλικές αξίες. `Οχι, δεν επιλέγουμε την πολιτική ελευθερία γιατί μας υπόσχεται βίον ανθόσπαρτον. Την επιλέγουμε γιατί κάνει δυνατή τη μοναδική αξιοπρεπή μορφή της ανθρώπινης συμβίωσης, τη
μοναδική μορφή στην οποία μπορούμε να είμαστε απολύτως υπεύθυνοι.

Μας εντυπωσιάζει κάτι από αυτές τις σκέψεις; Πώς πορευόμαστε τελικά;
Πάνω σε μία και μοναδική συντεταγμένη ή μήπως αλληλοσπαρασσόμαστε μέσα
σ’ ένα περιβάλλον απαξιωτικής κομματικής ίντριγκας και εξυπηρέτησης
οικείων συμφερόντων; Πολύ φοβάμαι, το δεύτερο. Μπορεί να υπάρχουν
κοινωνικές ομάδες που πλήττονται, μονάδες που υποφέρουν, αλλά κανείς δεν
κάνει βήμα προς τη συσπείρωση. Ουδείς καταθέτει μικρά δείγματα
σωφροσύνης. `Ολοι με σπαραγμό πια ευελπιστούμε ότι η κρίση θα περάσει
και ότι τη μεθεπομένη θα σηκωθούμε κορδωμένοι ως σύγχρονοι λόρδοι, με
τις περούκες και το ανάλογο μακιγιάζ, για να ιδρύσουμε τη δική μας Βουλή
των Λόρδων, ξεχνώντας ότι η τολμηρή μας φαντασία πρέπει επιτέλους να
αντικατασταθεί από την τολμηρή πραγματικότητα.

Το πρόβλημα, βεβαίως, δεν είναι ελληνικό, αλλά διεθνές, και σχετίζεται με
τις παγκόσμιες δομές του καπιταλιστικού συστήματος. Πλήττει πολύ
περισσότερο την Ελλάδα επειδή όλοι φροντίσαμε να τρώμε το ψωμί του
γείτονα. `Αλλωστε το ξένο παραμένει πιο γλυκό. Ο Σλοβένος διανοητής
Σλαβόι Ζίζεκ λέει ότι οι μεγάλες κρίσεις διαταράσσουν τη ζωή των
ανθρώπων, τους βγάζουν από το καλούπι του εφησυχασμού τους και τους
υποχρεώνουν να αμφισβητήσουν θεμελιώδεις παραδοχές της ζωής τους. Κι
αυτό είναι πέρα για πέρα αναγκαίο να μας συμβεί. Λέει όμως και κάτι
τρομακτικό: `Οταν η ομαλή πορεία των πραγμάτων διαταράσσεται με τρόπο
τραυματικό, ανοίγει ο δρόμος για έναν ιδεολογικό ανταγωνισμό, όπως
συνέβη στη Γερμανία στις αρχές της δεκαετίας του ’30, όταν ο Χίτλερ,
επικαλούμενος την εβραϊκή συνωμοσία, προσέφερε τη δική του διέξοδο στην
κρίση, με τη γνωστή εξέλιξη της Γερμανίας… Σκέψεις και μόνο σκέψεις, σε
μια εποχή που απαιτεί την άμεση αφύπνισή μας.