Τροπολογία και µνηµόνιο- Αλλοιώνεται ο θεσµός της µεσολάβησης / διαιτησίας

Της Ελίζας Παπαδάκη

Η νοµοθετική παρέµβαση του υπουργού Εργασίας µε σκοπό να ακυρωθούν πρόσφατες συλλογικές συµβάσεις εργασίας και διαιτητικές αποφάσεις, τροπολογία που τίθεται αύριο σε ψηφοφορία στη Βουλή, εξόργισε συνδικαλιστές, πολιτικούς και νοµικούς, θα µπορούσε όµως να είναι η αφορµή για µιαν ευρύτερη συζήτηση γύρω από τους θεσµούς και τα όρια της πολιτικής. Αφορά συλλογικές συµβάσεις ύστερα από µεσολάβηση και διαιτητικές αποφάσεις του Οργανισµού Μεσολάβησης και Διαιτησίας (ΟΜΕΔ), καµιά δεκαριά όλες µαζί, µε τις οποίες είχαν χορηγηθεί φέτος κάποιες ελάχιστες αυξήσεις – µεταξύ 1,5% και 3% – στους µισθούς λιγοστών κατη γοριών εργαζοµένων.

Το επιχείρηµα του κ. Λοβέρδου ήταν απλό: Τέτοιες αυξήσεις αντιβαίνουν στο µνηµόνιο στο οποίο δεσµεύτηκαν κυβέρνηση και Βουλή για να εξασφαλίσουν τον αναγκαίο δανεισµό της χώρας, καθώς και στην Εθνική Γενική Συλλογική Σύµβαση Εργασίας που υπέγραψε η ΓΣΕΕ µε τον ΣΕΒ και τις άλλες εργοδοτικές οργανώσεις, η οποία δεν προβλέπει καµία απολύτως αύξηση µισθών φέτος.

Σε ό,τι αφορά το µνηµόνιο, η αλήθεια είναι ότι απαγόρευση να αυξηθούν π.χ. κατά 2,5% φέτος οι µισθοί των τεχνικών τηλεόρασης στην Κρήτη, των ξεναγών στη Σαντορίνη ή όποιας άλλης επιµέρους κατηγορίας εργαζοµένων, από το κείµενο δεν προκύπτει. Αυτό που αναφέρεται εκεί επί λέξει είναι ότι η κυβέρνηση «θα εφαρµόσει µέτρα που θα εγγυώνται ότι οι τρέχοντες κατώτατοι µισθοί θα παραµείνουν σταθεροί σε ονοµαστικούς όρους επί τρία χρόνια», για τους άλλους δεν λέει τίποτα, αν και είναι γνωστές οι προτάσεις για γενικευµένη µείωση.

Ταυτόχρονα όµως το µνηµόνιο χαρακτηρίζει το σύστηµα της διαιτησίας «ασύµµετρο» και δεσµεύει την κυβέρνηση να το αλλάξει «έτσι ώστε και τα δύο µέρη να µπορούν να καταφύγουν στη διαιτησία αν διαφωνούν µε την πρόταση του µεσολαβητή», δικαίωµα που ο ισχύων νόµος 1876/1990 δίνει µόνο στην εργατική πλευρά. Σχετική διάταξη στο ασφαλιστικό νοµοσχέδιο αποσύρθηκε µπροστά στις αντιδράσεις, το θέµα παραπέµφθηκε στον διάλογο ΓΣΕΕ - ΣΕΒ, µήπως και βρεθεί εκεί µια κοινά αποδεκτή ρύθµιση.

Στο µεταξύ ήρθε η τροπολογία του κ. Λοβέρδου να επιχειρήσει δύο πράγµατα: Πρώτον, να καταστήσει εφεξής αυτόµατα άκυρες όποιες διαιτητικές αποφάσεις εκδοθούν ή όποιες προτάσεις µεσολαβητών του ΟΜΕΔ υπογραφούν από την εργατική και την εργοδοτική πλευρά σαν συλλογικές συµβάσεις, εφόσον χορηγούν αυξήσεις µεγαλύτερες από την Εθνική Γενική Συλλογική Σύµβαση Εργασίας. Και δεύτερον, για όσες αντίστοιχα έχουν ήδη εκδοθεί ή υπογραφεί µετά τις 4 Μαΐου που ψηφίστηκε το µνηµόνιο (Νόµος 3845/2010), εισάγει τη δυνατότητα έφεσης, τυπικά από την εργατική και την εργοδοτική πλευρά που µάλλον δεν θα ενδιαφέρονταν, ουσιαστικά και από τον ίδιο τον υπουργό Εργασίας.

Αλλοιώνεται έτσι ο θεσµός της µεσολάβησης και της διαιτησίας, όπως είχε θεσπισθεί πριν από είκοσι χρόνια, µε µιαν από τις τελευταίες πράξεις της οικουµενικής κυβέρνησης Ζολώτα: Ο ανεξάρτητος επιστηµονικός Οργανισµός, στα πλαίσια του οποίου µεσολαβητές και διαιτητές ασκούν το «δηµόσιο λειτούργηµά» τους κατά τον νόµο, δεν θα λειτουργεί πια τόσο ανεξάρτητα. Στο παιχνίδι ξαναµπαίνει η κυβέρνηση, διά του αρµόδιου υπουργού. Αλλά µένει στον ΟΜΕΔ. Καµία παρέµβαση δεν επιχειρείται, ευτυχώς θα έλεγε κανείς, σε όσες αυξήσεις τυχόν συµφωνούν ελεύθερα εργοδότες και εργαζόµενοι, συλλογικές συµβάσεις εργασίας που υπογράφονται χωρίς µεσολάβηση δεν θίγονται.

Είναι όµως «αντισυνταγµατική», ή πάντως αντιδηµοκρατική, όπως τόσοι φωνάζουν, η παρέµβαση Λοβέρδου; Τότε που θεσπιζόταν ο ΟΜΕΔ, η πρόθεση του νοµοθέτη, της Βουλής, στις αρχές Μαρτίου του 1990, ήταν αναµφίβολα να προστατεύσει την πιο αδύναµη πλευρά, την εργατική, και ταυτόχρονα να συµβάλει στη χειραφέτησή της. Γι’ αυτό δόθηκε τόσο βάρος στη µεσολάβηση, όπου ο µεσολαβητής οφείλει να διευκολύνει τη διαπραγµάτευση ανάµεσα στις δύο πλευρές, µόνο σαν έσχατη λύση υποβάλλει δική του πρόταση. Τίτλος του νόµου άλλωστε ήταν «Ελεύθερες συλλογικές διαπραγµατεύσεις και άλλες διατάξεις». Ηρθε να αντιστρέψει την αυταρχική λογική του προγενέστερου 3239/1955, την υποχρεωτική διαιτησία και τη δεδοµένη πλειοψηφία εργοδοτών/υπουργείου, για την κατάργηση του οποίου τόσοι αγωνίστηκαν.

Αλλά αν επιτυχία του θα ήταν να φθίνουν µε τα χρόνια οι λειτουργίες του ΟΜΕΔ, καθώς θα δυνάµωνε ο ρόλος της διαπραγµάτευσης, η διαπραγµατευτική ικανότητα των συνδικάτων, η µαζική βάση που θα τα στήριζε, αυτό δεν συνέβη. Κάτω από τις φτερούγες του κατέφευγαν ολοένα περισσότερα σωµατεία και οµοσπονδίες, ό,τι καλύτερο µπορούσαν έκαναν µεσολαβητές και διαιτητές κάθε φορά για τους εργαζοµένους. Μόνο που έτσι είχαµε και εδώ τη µία κοινωνική οµάδα να παρατάσσεται δίπλα στην άλλη απέναντι στο κράτος, διότι έκφανση του κράτους είναι και ο ΟΜΕΔ, αντί να σταθούν η µία απέναντι στην άλλη, να διαπραγµατευτούν µεταξύ τους. Αναστέλλοντας κάποιες µικροαυξήσεις η τροπολογία δεν αλλάζει κάτι σε αυτή τη δυναµική της χρεοκοπίας.